Στόχοι σχολικής χρονιάς

ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ ΓΙΑ ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΜΑΘΗΣΙΑΚΩΝ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ 2023-2024

 Προτεραιότητα σχολικής μονάδας:

• Βελτίωση δεξιοτήτων παραγωγής γραπτού λόγου (πρόταση, παράγραφος, κείμενο)

Σκοπός

Να χρησιμοποιούν σωστά γραμματοσυντακτικές, λεξιλογικές, υφολογικές δομές ώστε να οργανώνουν πληροφορίες σε επίπεδο πρότασης, παραγράφου και κειμένου.

Στόχοι

1. Να γράφουν καθαρά, καλαίσθητα, ορθογραφημένα και με την απαιτούμενη ταχύτητα.
2. Να αντιγράφουν σε καθορισμένο χρόνο και χωρίς σφάλματα ένα σύντομο κείμενο.
3. Να εφαρμόζουν γραμματικούς κανόνες κατά την παραγωγή γραπτού λόγου.
4. Να αυτοαξιολογούν και να διορθώνουν το γραπτό τους λόγο.
5. Να εξασκηθούν στη δομή της πρότασης ώστε να γράφουν μικρές, αλλά ολοκληρωμένες προτάσεις (επίθετα, επιρρήματα, προσδιορισμοί).
6. Να δομούν το γραπτό τους λόγο σε παραγράφους.
7. Να αναπτύσσουν μια ποικιλία από είδη λόγου, επιλέγοντας κάθε φορά την κατάλληλη σύνταξη, λεξιλόγιο και επίπεδο ύφους, ανάλογα με το είδος λόγου που παράγουν  (περιγραφή, αφήγηση, επιχειρηματολογία, επιστολές, προσκλήσεις, αγγελίες, άρθρα, …)
8. Να ασκούνται στο να αποφεύγουν την επανάληψη ίδιων λέξεων ή φράσεων σε μια παράγραφο, είτε παραλείποντάς τις, είτε αντικαθιστώντας τις με ουσιαστικά, αντωνυμίες και τακτικά αριθμητικά.
9. Να εμπλουτίζουν την έκφρασή τους, δίνοντας της ζωντάνια και δύναμη με τη χρήση σχημάτων λόγου (π.χ. παρομοιώσεις, μεταφορές, προσωποποιήσεις, αντιθέσεις).
10. Να ασκούνται στο να προσθέτουν παραστατικότητα στο κείμενό τους χρησιμοποιώντας διάλογο και επιφωνηματικές φράσεις.
11. Να ασκούνται στη χρήση κειμενικών δεικτών (τοπικών, χρονικών, δεικτικών π.χ. στο βουνό, κάποτε, εκείνος) και μεταβατικών λέξεων ή φράσεων (π.χ. έτσι, γι’ αυτό, ύστερα απ’ όλα αυτά, επομένως, φυσικά, με άλλα λόγια, στη συνέχεια).
12. Να αναζητούν την καταλληλότερη λέξη για ακριβή και σαφή έκφραση. Επιλέγουν λ.χ. το κατάλληλο ανάλογα με τα συμφραζόμενα συνώνυμο από μια ομάδα συγγενών σημασιολογικά λέξεων (π.χ. ο Κώστας βλέπει, κοιτάζει, αγναντεύει, παρακολουθεί, παρατηρεί …τηλεόραση – το βουνό-το πείραμα).
13. Να δίνουν όλα τα διδακτικά αντικείμενα ευκαιρίες για ανάπτυξη δεξιοτήτων στο γραπτό λόγο (όχι μόνο στο μάθημα των Ελληνικών)

α) Να απαντούν γραπτά (ολοκληρωμένα) σε ερωτήματα και προβληματισμούς που προκύπτουν στα διάφορα διδακτικά αντικείμενα.

β) Να εκφράζουν γραπτώς απόψεις, σκέψεις, επιχειρήματα, πληροφορίες ανάλογα με τις ανάγκες του μαθήματος.

γ) Να διατυπώνουν γραπτώς διαφόρων τύπων προβλήματα, αλλά και να δίνουν ολοκληρωμένες απαντήσεις σ’ αυτά.

δ) Να καταγράφουν παρατηρήσεις και συμπεράσματα από τη μελέτη πινάκων, χαρτών και γραφικών παραστάσεων.

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

1. Μετατρέπουν απλές ελλιπείς προτάσεις σε επαυξημένες(ολοκληρωμένες).
2. Ανάπτυξη ορθογραφίας:

• Δημιουργούν οικογένειες λέξεων (παράγωγες, σύνθετες)
• Σχηματίζουν προτάσεις ή παραγράφους με σχετικό λεξιλόγιο
• Χρησιμοποιούν όσες περισσότερες λέξεις μπορούν και φτιάχνουν μια μικρή ιστορία, που μπορεί να είναι πραγματική ή φανταστική.
• Χρησιμοποιούν όσες περισσότερες λέξεις μπορούν και φτιάχνουν ένα μικρό ποίημα ή μικρά δίστιχα.
• Γράφουν τις λέξεις από τον ενικό στον πληθυντικό ή αντίστροφα.
• Δίνονται κειμενάκια με ορθογραφικά λάθη τα οποία πρέπει να εντοπίσουν, να διορθώσουν και να δημιουργήσουν με αυτά παράγωγες και σύνθετες λέξεις.
• Αξιοποίηση λεξικού: εντοπίζουν το θέμα, τα συνθετικά και την κατάληξη των λέξεων (μηχανισμός σύνθεσης, παραγωγής και ετυμολογίας λέξεων) καθώς επίσης συνώνυμα, αντίθετα και επιθετοποιημένες μετοχές μιας λέξης.
• Κουτί ορθογραφίας: δημιουργείται από τα ίδια τα παιδιά βάζοντας ο καθένας ανά εβδομάδα 2-3 λέξεις που θεωρεί σημαντικές από την ενότητα ή που τον δυσκολεύουν στην ορθογραφία. Με αυτές σχηματίζουν κειμενάκια, σταυρόλεξα, ακροστιχίδες, κρυπτόλεξα και αναγραμματισμούς.
• Διόρθωση ορθογραφίας: ετεροδιόρθωση, αυτοδιόρθωση, διαγωνισμοί.

3. Δίνουμε θεματική πρόταση και με επίλεκτες ερωτήσεις (πώς; πού; ποιοι; πότε; γιατί; τι;) συνθέτουν το νόημα σε παράγραφο (ανάπτυξη παραγράφου δίνοντας απαραίτητες λεπτομέρειες).
4. Αξιοποίηση σημασιολογικών χαρτών – συσχέτιση βασικών ιδεών των κειμένων ( κεντρικό θέμα, υπό άξονες, στηρίγματα )
5. Στις περιγραφές χρησιμοποιούμε και τις πέντε αισθήσεις για ενεργοποίηση και συλλογή δεδομένων ( Τι έβλεπα; Τι μύριζα; Τι άγγιξα; Τι άκουγα; Τι δοκίμασα; )
6. Στις αφηγήσεις αξιοποιούνται οργανογράμματα, όπως "χρονική γραμμή αφήγησης" και το "το βουνό της αφήγησης."

7. Ενδεικτικές δημιουργικές δραστηριότητες για αξιοποίηση κειμένων:

• Επεξήγηση φράσεων με διατύπωση επιχειρημάτων.
• Καταγραφή εισηγήσεων για επίλυση προβλημάτων που συναντούν οι ήρωες των ιστοριών.
• Σκιαγράφηση ηρώων με χρήση αιτιολογικών προτάσεων από στοιχεία που προκύπτουν από τα κείμενα.
• Συνεντεύξεις από ήρωες κειμένων.
• Συγγραφή επιστολών, προσκλήσεων, διαφημίσεων, ρεπορτάζ, άρθρων, ανάλογα με τον επικοινωνιακό σκοπό που προκύπτει.
• Μετατροπή εικονογραφημένης ιστορίας (κόμικς) σε κείμενο και αντίστροφα.
• Μετατροπή διαλόγου σε συνεχή λόγο και αντίστροφα.
• Αλλαγή της πλοκής μιας ιστορίας –ασκήσεις αντιστροφής των στοιχείων συνέχειας μιας ιστορίας (κάποτε, τώρα, μετά, χθες, σήμερα, αύριο).
• Συμπλήρωση ημιτελούς ιστορίας, συνέχεια και επέκτασή της.
• Δόμηση κειμένου με παραγράφους, αρχικά με τη βοήθεια μιας σειράς εικόνων, ερωτήσεων ή πλαγιότιτλων – γραπτή περίληψη.
• Δημιουργία φανταστικών ιστοριών αξιοποιώντας «φανταστικά διώνυμα» ( δύο τυχαίες λέξεις απομακρυσμένες μεταξύ τους, π.χ σκύλος, μπαούλο)
• Εμπλουτισμός κειμένου με συναισθήματα και παραστατικότητα (π.χ. χρήση ερωτηματικών και επιφωνηματκών φράσεων για απόδοση θαυμασμού, φόβου κτλ.).
• Αλλαγή της οπτικής γωνίας της αφήγησης (π.χ Η αφήγηση της ιστορίας από τρίτο πρόσωπο- παντογνώστης αφηγητής- μεταφέρεται σε πρώτο- ένας από τους ήρωες της ιστορίας)
• Αφήγηση ιστορίας μέσα από εικόνες σε κανονική σειρά ή ανακατεμένες.
• Ανατροπή του τέλους μιας ιστορίας.

8. Να εφαρμόζονται οι τρεις φάσεις συγγραφής κειμένου:

α) Προσυγγραφική φάση

• Τροφοδότηση της σκέψης των μαθητών. Μέσω μιας εικόνας ή/και με την τεχνική της ιδιοθύελλας επισημαίνονται λέξεις – κλειδιά και βασικοί άξονες περιεχομένου.
• Χαρτογράφηση του θέματος με βάση τους νοηματικούς άξονες που προέκυψαν από τη συζήτηση. Οι μαθητές ετοιμάζουν, με άλλα λόγια, ένα πρόχειρο σχέδιο – πυξίδα.

β) Φάση σύνθεσης αρχικού κειμένου

• Αν πρόκειται για αφηγηματικό κείμενο, ο μαθητής, θα δώσει έμφαση στο τι έγινε, πού, πότε, πώς, στα αποτελέσματα που είχε κτλ.
• Αν πρόκειται για περιγραφικό κείμενο, τότε θα βασισθεί στην απόδοση λεπτομερειών, στις αισθήσεις του γενικά και στην έκφραση των συναισθημάτων του.
• Αν πρόκειται για κείμενο δοκιμιακού τύπου (για προχωρημένους μαθητές), τότε ο μαθητής ασκείται σταδιακά στην αρχιτεκτονική διάρθρωση του υλικού του, ακολουθώντας την εξής δομή: πρόλογος- κυρίως θέμα- επίλογος.

γ) Μετασυγγραφική φάση βελτίωσης του αρχικού κειμένου

• Επισημαίνονται τα βασικά στοιχεία των κειμένων των μαθητών, αλλά ταυτόχρονα γίνονται και εισηγήσεις για βελτίωση των αδύνατων σημείων.
• Είναι σημαντικό στοιχείο η επεξεργασία του λόγου των μαθητών με στρατηγικές αυτοδιόρθωσης , ετεροδιόρθωσης ή αλληλοδιόρθωσης και με βάση ορισμένα κριτήρια (π.χ. «πώς θα ταίριαζε καλύτερα» ανάλογα με τον στόχο και τον δείκτη του γραπτού).
• Με βάση παρατηρήσεις δικές τους ή των άλλων, οι μαθητές προχωρούν στην αναδιατύπωση του γραπτού τους ή στο ξαναγράψιμο μέρους αυτού.